Các bổn phận

Hiến pháp Hoa Kỳ giới hạn quyền và vai trò chính thức của Phó Tổng thống trong việc trở thành Tổng thống chỉ khi nào Tổng thống không thể nào phục vụ (vì qua đời, từ chức, hay bị thương tật) và đôi khi giới hạn cả việc thực hiện vai trò làm Chủ tịch Thượng viện. Với vai trò là Chủ tịch Thượng viện Hoa Kỳ, Phó Tổng thống có hai bổn phận chính: bỏ lá phiếu quyết định trong trường hợp cuộc biểu quyết ở Thượng viện gặp bế tắc và làm chủ tọa để chứng thực kết quả chính thức việc đếm phiếu đại cử tri đoàn. Thí dụ, trong nữa năm đầu của năm 2001, số các thượng nghị sĩ bị phân đôi 50-50 giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa. Lúc đó lá phiếu của Phó Tổng thống Dick Cheney (đảng viên Cộng hòa) có thể cho phe Cộng hòa một đa số phiếu tại Thượng viện Hoa Kỳ. (Xem Quốc hội Hoa Kỳ lần thứ 107.)

Trừ khi trong vai trò phá giải bế tắc biểu quyết, các quy định hay luật lệ hiện tại của Thượng viện Hoa Kỳ không có áp chế bất cứ trách nhiệm lớn nào vào Phó Tổng thống Hoa Kỳ. Quy định XIX, nói về tranh luận, không cho phép Phó Tổng thống Hoa Kỳ tham gia vào tranh luận, và chỉ cho phép các thành viên của Thượng viện Hoa Kỳ (và, khi có thông báo đúng lúc thì các cựu tổng thống cũng được phép) đặc quyền diễn thuyết trước Thượng viện nhưng không cho phép đặc quyền tương tự cho Phó Tổng thống đương nhiệm. Thế cho nên Tuần báo Time có viết trong nhiệm kỳ gây tranh cãi của Phó Tổng thống Charles G. Dawes như sau "cứ mỗi lần trong bốn năm, Phó Tổng thống có thể diễn thuyết một ít và rồi ông ta xong chuyện. Trong khoảng thời gian bốn năm, ông ta lúc đó phải ngồi trên cái ghế buồn tẻ, tham dự các buổi diễn thuyết chán ngắt hay ngược lại thì ung dung hoặc hài hước."[16]

Các vai trò và phận sự không chính thức của Phó Tổng thống Hoa Kỳ còn tùy thuộc vào mối quan hệ đặc biệt giữa Tổng thống và Phó Tổng thống nhưng thường thì bao gồm thảo kế hoạch và phát ngôn về chính sách của chính phủ như là cố vấn của Tổng thống, như là Chủ tịch Ban điều hành cơ quan NASA, như một thành viên trong ban giám đốc Viện Smithsonian, và như biểu tượng của sự ủng hộ và mối quan tâm của người Mỹ. Tầm ảnh hưởng của Phó Tổng thống Hoa Kỳ trong vai trò này tùy thuộc hoàn toàn vào các đặc điểm của chính phủ đặc biệt nào đó. Dick Cheney, chẳng hạn, được nhiều người cho rằng là một trong các người thân cận nhất của Tổng thống George W. Bush. Al Gore là một cố vấn quan trọng của Tổng thống Bill Clinton trên các vấn đề chính sách đối ngoại và chính sách về môi trường. Thường thường, các phó tổng thống sẽ kiên quyết giữ lập trường về các vấn đề để cầm chắc sự ủng hộ của đảng mình trong lúc chuyển hướng sự chỉ trích từ đảng phái xa khỏi tổng thống. Dưới hệ thống chính trị của Hoa Kỳ, Tổng thống Hoa Kỳ vừa là nguyên thủ quốc gia (head of state) vừa là người đứng đầu chính phủ (head of government), và các nhiệm vụ nghi lễ thường thấy của các nguyên thủ quốc gia trên thế giới thường được giao phó cho Phó Tổng thống Hoa Kỳ. Phó Tổng thống có thể tiếp đón các nguyên thủ quốc gia khác hay tham dự các quốc tang tại các nước vào lúc mà chính phủ muốn chứng tỏ sự ủng hộ và mối quan tâm nhưng không thể đưa Tổng thống Hoa Kỳ đến dự. Không phải tất cả các phó tổng thống đều cảm thấy vui lòng với công việc của họ. John Nance Garner, phục vụ trong vai trò Phó Tổng thống từ năm 1933 đến 1941 dưới thời Tổng thống Franklin D. Roosevelt, có nói rằng Phó Tổng thống không "đáng một bình nước tiểu nóng,"[17] mặc dù các thông tín viên được người ta cho rằng đã sửa đổi từ "nước tiểu" thành "nước bọt" để in ra báo.

Trong những năm vừa qua, Phó Tổng thống thường được sử dụng để tranh chức tổng thống. Trong số 13 lần bầu cử tổng thống từ năm 1956 đến năm 2004 có chín lần tổng thống đương nhiệm ra tranh cử trong khi có đến bốn lần khác (1960, 1968, 1988, 2000) là do các phó tổng thống đương nhiệm ra tranh cử. Các cựu phó tổng thống cũng ra tranh cử, vào năm 1984 (Walter Mondale), và vào năm 1968 (Richard Nixon tranh cử giành chức tổng thống với Phó Tổng thống Hubert Humphrey). Cuộc bầu cử tổng thống đầu tiên không có tổng thống đương nhiệm cũng không phó tổng thống đương nhiệm ra tranh cử trong một liên danh đảng chính trị lớn kể từ năm 1952 xảy ra vào năm 2008 khi Tổng thống George W. Bush đã phục vụ hết hai nhiệm kỳ và Phó Tổng thống Cheney chọn không ra tranh cử.

Từ năm 1974, dinh cư chính thức của Phó Tổng thống và gia đình là Number One Observatory Circle, nằm trên phầnh đất của Đài quan sát Hải quân Hoa Kỳ ở Washington, D.C.

Phù hiệu phục vụ của Phó Tổng thống là một phù hiệu quân sự của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ. Phù hiệu này thường được trao tặng cho các thành viên trong Quân đội Hoa Kỳ, các nhân sự của quân đoàn hiện dịch thuộc Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia (National Oceanic and Atmospheric Administration) và các nhân sự của quân đoàn hiện dịch thuộc Dịch vụ Y tế Công cộng Hoa Kỳ là những người phục vụ có đồng phục toàn thời gian trong vai trò trợ lý cho Phó Tổng thống Hoa Kỳ.

Vai trò là Chủ tịch Thượng viện Hoa Kỳ

Với tư cách là Chủ tịch Thượng viện (Điều khoản I, Phần 3, Đoạn 4), Phó Tổng thống trông coi các vấn đề liên quan đến tiến trình và có thể bỏ phiếu của mình khi cần thiết để phá vở sự bế tắc trong các cuộc biểu quyết không phân thắng bại. Có một sự thỏa hiệp mạnh mẽ trong Thượng viện Hoa Kỳ là rằng Phó Tổng thống Hoa Kỳ không nên sử dụng chức vụ của mình trong vai trò Chủ tịch Thượng viện để gây ảnh hưởng đến việc thông qua các luật lệ hay hành động theo kiểu đảng phái, trừ trong trường hợp có sự ngang bằng số phiếu biểu quyết tại Thượng viện. Với tư cách Chủ tịch Thượng viện, John Adams đã bỏ lá phiếu của mình 29 lần để phá vở sự bế tắc ngang phiếu. Đây là một kỷ lục mà chưa có người kế nhiệm nào phá vở trừ John C. Calhoun. Lá phiếu của ông bảo vệ quyền lực độc nhất của tổng thống về quyền truất phế những viên chức được bổ nhiệm, gây ảnh hưởng đến việc chọn lựa vị trí cho thủ đô quốc gia, và ngăn ngừa chiến tranh với Vương quốc Anh. Trong ít nhất một dịp, ông thuyết phục được các thượng nghị sĩ bỏ phiếu chống các dự luật mà ông chống đối và thường xuyên diễn thuyết trước Thượng viện về các vấn đề chính sách cũng như tiến trình. Quan điểm và vai trò tích cực của Adams tại Thượng viện đã khiến cho ông trở thành mục tiêu tự nhiên cho những người chỉ trích chính phủ của Tổng thống George Washington.

Trong thời hiện đại, Phó Tổng thống hiếm khi chủ tọa các vấn đề hàng ngày tại Thượng viện; để thay thế, Thượng viện chọn ra Chủ tịch Thượng viện tạm quyền (President pro tempore) để chủ tọa mỗi khi Phó Tổng thống vắng mặt; Thượng viện thường hay chọn thượng nghị sĩ thâm niên nhất thuộc đảng đa số.

Khi Tổng thống bị luận tội, Thẩm phán trưởng Hoa Kỳ chủ tọa Thượng viện trong suốt thời gian luận tội. Ngược lại, Phó Tổng thống với tư cách Chủ tịch Thượng viện hay Chủ tịch Thượng viện tạm quyền làm chủ tọa. Cách thức như vậy có thể được dùng trong việc luận tội Phó Tổng thống mặc dù các ý kiến pháp lý cho rằng luật pháp không cho phép một người vừa là thẩm phán trong một vụ xét xử lại vừa là bị cáo. Nếu Phó Tổng thống không chủ tọa một cuộc luận tội thì trách nhiệm đó sẽ được Chủ tịch Thượng viện tạm quyền đảm trách.

Chủ tịch Thượng viện cũng chủ tọa việc đếm và tuyên bố số phiếu đại cử tri đoàn. Tiến trình này xảy ra dưới sự hiện diện của cả hai viện lập pháp vào ngày 6 tháng 1 năm sau một cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ. Theo trách nhiệm này, chỉ có bốn Phó Tổng thống đã có thể thông báo chính việc đắc cử tổng thống của mình: John Adams, Thomas Jefferson, Martin Van Buren, và George H. W. Bush. Vào đầu năm 1961, Phó Tổng thống đương nhiệm Richard Nixon chủ tọa tiến trình này nhưng chỉ để chính thức thông báo về sự đắc cử tổng thống của đối thủ của mình là John F. Kennedy. Sau này vào năm 2001, Al Gore thông báo sự đắc cử tổng thống của đối thủ của mình là George W. Bush.

Phó Tổng thống John C. Calhoun trở thành Phó Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên từ chức. Trước đó ông đã bị Tổng thống Andrew Jackson bỏ ra ngoài liên danh tranh cử để chọn Martin Van Buren.